Επειδή οι πετυχημένες συνταγές δύσκολα…αλλάζουν, οι μαθήτριες και οι μαθητές της Α΄ τάξεως του Λυκείου μας, πραγματοποίησαν μια άκρως ενδιαφέρουσα εξόρμηση στη βόρεια Ελλάδα (στο διάστημα από τις 10 έως τις 13 Φεβρουαρίου) «παίρνοντας τη σκυτάλη» από τους μαθητές της δευτέρας και της τρίτης τάξεως του λυκείου μας, που είχαν διεξαγάγει δύο μήνες πριν (τον Δεκέμβρη) μία αντίστοιχη εκδρομή, ακριβώς στα ίδια μέρη. Αφού, λοιπόν, πήραν και εκείνοι σειρά, περιηγήθηκαν στα βορειοελλαδίτικα κατατόπια συνδυάζοντας την κοσμοπολίτικη αύρα της συμπρωτεύουσας με τις φυσικές καλλονές και τα ιστορικά μνημεία των όμορων νομών, δηλαδή των Σερρών, της Ημαθίας και της Πέλλας.
Ας ξετυλίξουμε όμως σιγά σιγά το κουβάρι αυτής τόσο ξεχωριστής εκδρομής, που, όπως ομολόγησαν τα ίδια τα παιδιά, τόσο στη διάρκειά της όσο και στο τέλος της, θα τους μείνει ανεξίτηλα χαραγμένη στις μνήμες τους.
1η μέρα (Παρασκευή 10 Φεβρουαρίου): Η πρώτη μέρα κύλησε ξεκούραστα και χαλαρά. Προορισμός η Θεσσαλονίκη, η «Νύμφη του Βορρά», και ενδιάμεσες στάσεις τα Καμένα Βούρλα και η Ραψάνη. Στα Καμένα Βούρλα η αποστολή πήρε την πρώτη πολύτιμη ανάσα της, καθώς το συγκεκριμένο θέρετρο συνδυάζει με έναν μοναδικό τρόπο τη θάλασσα του Βόρειου Ευβοϊκού κόλπου και τις δασώδεις απότομες πλαγιές του όρους Καλλίδρομου, που απολήγει εκεί. Η κωμόπολη αυτή, που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής κατά τις δεκαετίες του 1960 και 1970, κυρίως λόγω των ιαματικών πηγών της, οφείλει την ονομασία της στον τρόπο που έγινε η αποστράγγιση και η αποξήρανση της ελώδους περιοχής που κάλυπτε παλιότερα τον χώρο. Μετά από τη σύντομη παραμονή στην παραθαλάσσια κωμόπολη της Φθιώτιδας, η αποστολή πραγματοποίησε την αμέσως επόμενη στάση της στον δήμο των Τεμπών, στο χωριό Ραψάνη, έναν από τους πιο ιστορικούς οικισμούς του Κάτω Ολύμπου. Όλοι οι μαθητές μας μαγεύτηκαν από το τοπίο της περιοχής, αφού το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 500 μέτρων πάνω από τη θάλασσα και έχει πανοραμική θέα τόσο προς την γραφική κοιλάδα των Τεμπών όσο και προς το Αιγαίο Πέλαγος. Το χωριό αυτό έχει βυζαντινές καταβολές (πρέπει να ιδρύθηκε στα τέλη του 14ου αι. με αρχές του 15ου) και το όνομά του το οφείλει στην αρβανίτικη λέξη «ράψ(ι)α», που σημαίνει «μαλακό πέτρωμα». Οι μαθητές μας περιηγήθηκαν στα γραφικά σοκάκια της Ραψάνης απολαμβάνοντας το καλό της κλίμα, τα τρεχούμενα νερά της και τα γραφικά νοικοκυριά της. Κατόπιν, αναχώρησαν ανανεωμένοι για τη Θεσσαλονίκη, τον τελικό προορισμό της ημέρας, όπου έκαναν την πρώτη τους στάση και γνωριμία με την συμπρωτεύουσα. Περιηγήθηκαν στην παραλιακή Λεωφόρο Νίκης και στην πλατεία Αριστοτέλους, στα καταστήματα και τους χώρους αναψυχής γύρω από την πλατεία, εκεί που χτυπά η καρδιά της πόλης και οι Θεσσαλονικείς κλείνουν τα ραντεβού τους. Κάπου εκεί η πρώτη ημέρα ολοκληρώθηκε με την αποστολή να μεταβαίνει –για φαγητό και ανάπαυση- στο ξενοδοχείο Grand Hotel, όπου και διανυκτέρευσε.
2η μέρα (Σάββατο 11 Φεβρουαρίου): Μετά το πρωινό, το γκρουπ επισκέφτηκε το περίφημο Οχυρό Ρούπελ (Σέρρες), που είναι ένα από τα εικοσιένα συνολικά αμυντικά συγκροτήματα που κατασκεύασε ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς κατά μήκος των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, με σκοπό την θωράκιση της Ελλάδας σε περίπτωση βουλγαρικής εισβολής. Να θυμίσουμε εδώ ότι το Ρούπελ, όπως και όλη η σειρά οχυρωματικών έργων, υπόγειων και επίγειων, που αναπτύχθηκαν στα βόρεια ελληνικά σύνορα, απετέλεσαν τον κύριο προμαχώνα της χώρας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι μαθητές μας εντυπωσιάστηκαν όταν συνειδητοποίησαν ότι οι οχυρώσεις της «Γραμμής Μεταξά», όπως χαρακτηριστικά ονομάζονται λόγω του εμπνευστή και δημιουργού τους, αποτελούνταν από παρατηρητήρια, πολυβολεία, αντιαρματικές τάφρους, ζώνες σιδηροπηγμάτων και σκυροδέματος και διπλές ή τριπλές γραμμές ανάσχεσης. Ωστόσο, ακόμα πιο πολύ εξεπλάγησαν από το δαιδαλώδες υπόγειο ανάπτυγμα των καταφυγίων και, κυρίως, τους άριστα διατηρημένους θαλάμους των οπλιτών, τα αναρρωτήρια, τα γραφεία των ανώτερων αξιωματικών, το χειρουργείο και τα λουτρά. Κατόπιν, σύμφωνα με το πρόγραμμά τους, επισκέφτηκαν το Μνημείο πεσόντων της ομώνυμης μάχης καθώς και το πολεμικό μουσείο, που βρίσκεται δίπλα στο οχυρό. Εκεί αποζημιώθηκαν από τα δείγματα ατομικού οπλισμού της εποχής του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου που φυλάσσονται εκεί, όπως περίστροφα, πιστόλια, τυφέκια, αραβίδες και αυτόματα όπλα, κυρίως Γερμανικής προέλευσης. Την προσοχή τους όμως είλκυσαν τα αντιαρματικά πυροβόλα Scoda που διέθετε η φρουρά του οχυρού, οι επιστολές εποχής, τα ξίφη, τα παράσημα και τα μετάλλια που δώρισαν οι οικογένειες των πολεμιστών στο μουσείο. Τέλος, μεταξύ των εκθεμάτων, ξεχώρισαν και αρκετούς διθυραμβικούς επαίνους που έχουν αναρτηθεί στους τοίχους του μουσείου, σε γραπτή μορφή και οι οποίοι διατυπώθηκαν από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς του Β.Β.C., της Μόσχας και της Αμερικής, ως ένα ελάχιστο «αντίδωρο» για την ηρωική αντίσταση των ολιγάριθμων Ελλήνων στρατιωτών έναντι δεκαπενταπλάσιας γερμανικής δύναμης άριστα εξοπλισμένων αντρών.
Μετά τις συναρπαστικές αυτές εμπειρίες, το γκρουπ μετέβη στην τεχνητή λίμνη Κερκίνη αλλάζοντας αυτή τη φορά τελείως παραστάσεις και εικόνες. Όλοι, μαθητές και συνοδοί, έγιναν αυτόπτες μάρτυρες ενός απαράμιλλου σε ομορφιά φυσικού τοπίου, αφού ξεχωρίζουν «διά γυμνού οφθαλμού» τα σπάνια παραποτάμια δάση του, τα πολύχρωμα νούφαρά του και οι φυσικές καλλονές του. Στο περιβάλλον του δημοφιλούς αυτού υγροβιότοπου έχουν καταφύγει πολλά και μοναδικά στον κόσμο είδη που απειλούνται υπό εξαφάνιση (π.χ. ο αργυροπελεκάνος, η λαγγόνα, κ.α.) . Πάντως, παρά το γεγονός ότι η Κερκίνη προστατεύεται από τη σύμβαση Ραμσάρ και φιλοξενεί ποικίλα είδη θηλαστικών (π.χ. τσακάλια, λύκους, βίδρες, ζαρκάδια κ.α.) και ιχθυοπανίδας (π.χ. χέλια, γριβάδια κ.α.), ρυπαίνεται αδιάκοπα μέσω του Στρυμόνα και υποβαθμίζεται επικίνδυνα από την παράνομη υλοτόμηση και αλιεία.
Στη συνέχεια, ύστερα από τις «χορταστικές» αυτές περιηγητικές αναμνήσεις, τα παιδιά μας επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη για μια δίωρη βόλτα. Στο χρονικό αυτό διάστημα περπάτησαν στο ιστορικό κέντρο της πόλης και ιδιαίτερα στις συνοικίες του Βαρδάρη και των Λαδάδικων, όπως και στην πλατεία της Αρχαίας Αγοράς, καταλήγοντας αισίως στον Λευκό Πύργο. Την πιο μεγάλη, όμως, συγκίνηση τούς προκάλεσε η επίσκεψη στο μνημείο του Άλκη Καμπανού, στην περιοχή Χαριλάου, όπου, ως γνωστόν, ο 19χρονος έπεσε θύμα βίαιης δολοφονικής επίθεσης από αντίπαλους συνομήλικούς του οπαδούς ακριβώς έναν χρόνο πριν (1η Φεβρουαρίου 2022).
Η ημέρα έκλεισε με φαγητό στο ξενοδοχείο και νυχτερινή διασκέδαση στο «Αpe club».
3η ημέρα (Κυριακή 12 Φεβρουαρίου): Μετά από το πρωινό η αποστολή αναχώρησε για τον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας (νομό Ημαθίας), εκεί που ανακαλύφθηκαν οι βασιλικοί τάφοι των Αιγών. Πρόκειται ουσιαστικά για έναν υπόγειο χώρο που εγκιβωτίζει και προστατεύει τα αρχαία μνημεία, διατηρώντας σταθερές τις συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας, προκειμένου να διασωθούν οι περίφημες τοιχογραφίες που τα διακοσμούν και όσα άλλα εξαιρετικά σημαντικά κινητά ευρήματα περιέχονται στους τάφους αυτούς. Οι μαθητές εξέφρασαν την ευχάριστή τους έκπληξη τόσο για τη μορφή του χωμάτινου τύμβου που είχε εξωτερικά το κτίσμα αυτό όσο και για τον τρόπο που οι αρχαίοι θησαυροί έχουν καθαριστεί, συντηρηθεί, αποκατασταθεί και εκτεθεί μέσα σε αυτό και κάτω από τις αυστηρότερες δυνατές προδιαγραφές συντήρησης: μέταλλο, κρύσταλλο, θαμπό αλουμίνιο και συνθετικό γυαλί. Ό,τι προβάλλει το ο ταφικός περίβολος με φως και χρώμα, αντανακλά τη ζωή και τη μνήμη, ενώ όπου επικρατεί η σκιά και η απουσία χρώματος (ο κόσμος των σκιών)συμβολίζεται η ανυπαρξία και η λήθη. Την προσοχή των μαθητών μας μαγνήτισαν κατά την περιήγηση αυτή ο μεγάλος και επιβλητικός μακεδονικός τάφος του βασιλιά Φιλίππου Β΄, η χρυσή λάρνακα με το δωδεκάκτινο ανάγλυφο αστέρι της, η μαρμάρινη σαρκοφάγος, τα όπλα του βασιλιά (ο σιδερένιος θώρακας με τη χρυσή ανάγλυφη διακόσμηση, το κράνος και το ξίφος του, η χρυσή φαρέτρα και τα τρία ζευγάρια χάλκινες περικνημίδες, η ασπίδα από χρυσό και ελεφαντόδοτο κ.α.). Όμως, τα εκθέματα που απέσπασαν τα πιο πολλά ευμενή σχόλια μαθητών και συνοδών ήταν το χρυσό στεφάνι βελανιδιάς με τα 313 φύλλα και τα 68 βελανίδια και το στεφάνι μυρτιάς, ένα πολύ κομψό διάδημα, που βρέθηκε μέσα στη δεύτερη χρυσή λάρνακα που ανακάλυψε ο αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος, πλάι στα οστά μιας γυναίκας και δικαίως συγκαταλέγεται στα πιο όμορφα κοσμήματα του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Ο ασύλητος «τάφος του πρίγκιπα» και οι θρυμματισμένες επιτύμβιες πλάκες που βρέθηκαν στους βασιλικούς τάφους με τα ονόματα των νεκρών, όλων γραμμένων στα ελληνικά, συνιστούν μία τρανταχτή απόδειξη ότι οι αρχαίοι Μακεδόνες ήταν μια ελληνική φυλή, όπως τόσες και τόσες που έζησαν στον ελληνικό κόσμο.
Μετά από τις πλούσιες γνώσεις και τις βιωματικές εμπειρίες που αποκόμισαν οι μαθητές μας από τον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας, μετέβησαν έμπλεοι χαράς στο νομό Πέλλας και, ειδικότερα, στην Έδεσσα και στους…δώδεκα καταρράκτες της. Ωστόσο, ως πόλη, την προσοχή των παιδιών την κέντρισε και λόγω των πολλών σημείων αναψυχής που προσφέρει, όπως τον σύγχρονο πεζόδρομό της, τα διασκορπισμένα αναψυκτήριά της στα πάρκα της πόλης, τις μικρές μονοκατοικίες με τους ανθισμένους κήπους και τα παλιά εργοστάσιά της που έχουν μεταβληθεί σε χώρους εστίασης. Το απόγευμα η αποστολή γύρισε -με τις καλύτερες των εντυπώσεων- στο ξενοδοχείο και, αφού ξεκουράστηκε και δείπνησε, μετέβηκε στο «Jafar club» (Λαδάδικα) όπου και διασκέδασε υπό τους ήχους μοντέρνων ελληνικών και ξένων συγκροτημάτων.
4η ημέρα (Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου): Μετά το πρωινό, η αποστολή μετέβηκε για τελευταία φορά στη Θεσσαλονίκη και, πιο συγκεκριμένα, στον ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου, του Μεγαλομάρτυρα, Μυροβλήτου και Πολιούχου της πόλης, για να προσκυνήσει την κάρα και τα ιερά λείψανά του και να αποδώσει τιμή σε αυτά, προκειμένου να γίνει κοινωνός της αγιαστικής τους χάρης και της άκτιστης Θείας ενέργειας από τις οποίες είναι εμποτισμένα. Τα παιδιά έμαθαν επίσης -κατά την ολιγόωρη παραμονή τους εκεί- ότι ο ναός του Αγίου Δημητρίου έχει ανακηρυχθεί σε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO (1988). Εκτός του τόπου όπου μαρτύρησε ο Άγιος Δημήτριος, ο ναός διαθέτει και κρύπτη, η οποία λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος (μουσειακή έκθεση), στον οποίο εκτίθενται πολλές συλλογές γλυπτών, κιονόκρανων κ.α. Επίσης, ο ναός αυτός ξεχωρίζει για τις πέντε κλίτες του, τα εντοίχια ψηφιδωτά του, τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες και παραστάσεις του, τις πολύχρωμες μαρμάρινες συνθέσεις του με τα γεωμετρικά και τα φυτικά σχέδια κ.ο.κ.
Μετά οι μαθητές μετέβησαν πεζή στον Λευκό Πύργο, τράβηξαν τις τελευταίες αναμνηστικές φωτογραφίες τους και αναχώρησαν ανανεωμένοι και ευδιάθετοι για τον Πειραιά παίρνοντας «τις αναγκαίες ανάσες» τους στις προβλεπόμενες ενδιάμεσες στάσεις της διαδρομής.
Όπως όλα τα παιδιά μάς εκμυστηρεύτηκαν, η εκδρομή αυτή εμπλούτισε τις εμπειρίες τους με νέες προσλαμβάνουσες και παραστάσεις, όξυνε την παρατηρητικότητά τους και τα ψυχαγώγησε με όλη τη σημασία της λέξης. Διότι όπως χαρακτηριστικά μάς εξήγησαν, όσα δεδομένα συνέλεξαν στη διάρκειά της δύσκολα μπορούν να συλλεχθούν στα πλαίσια της καθημερινής εκπαιδευτικής πράξης.
